26 Ara 2019
İTÜ’de Bilim ve Teknoloji Tarihi ile Dolu bir Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı
İTÜ, Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile ilan edilen “2019 Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı” kapsamında Prof. Dr. Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı (İBTAV) ve Kırıkkale Üniversitesi (KÜ) ile imzaladığı İslam medeniyetinin bilimsel açıdan dünyaya yaptığı katkıları Prof. Dr. Fuat Sezgin ve onun çalışmaları ışığında, ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtmayı amaçlayan protokol gereği yıl boyunca çeşitli etkinlikler gerçekleştirdi.
Haber: İTÜ Medya ve İletişim Ofisi
Türkiye’nin mühendislik ve mimarlık tarihinin inşasında merkezi rol üstlenen Üniversitemiz, 2019 yılı boyunca düzenlediği ‘Bilim ve Teknoloji Tarihi Konuşmaları’, üstlendiği “Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri” Sergisi akademik sponsorluğu, proje tanıtımları ve çeşitli yayınlar ile bilim ve teknoloji tarihi ile dolu bir Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı geçirdi.
‘Bilim ve Teknoloji Tarihi Konuşmaları’ kapsamında sırasıyla Mart ayında ağırladığımız emekli öğretim üyemiz Prof. Dr. Atilla Bir ile “Son Osmanlı Bilim Âlimi Takiyüddin el Râsıd (1521-1585) ve Carl Friedrich Gauss’un (1777-1855) İlkokul Cezası” isimli konuşmayı, bilim tarihçisi Doç. Dr. Meltem Kocaman ile “Einstein’ın Görelilik Kuramının ve Modern Fiziğin Türkiye’ye Girişi” konuşmasını ve Eylül ayında ağırladığımız bilim tarihi ve felsefesi alanında önemli çalışmalara imza atan Prof. Dr. William R. Shea “Technology for a Better World” isimli konuşmasını gerçekleştirdi.
Bilim tarihi arkeolojisi sayılabilecek yapısıyla dünyada bir ilk olma özelliğini taşıyan “Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri” Sergisinin akademik sponsorluğunu üstlenen Üniversitemiz, “İslam Bilim İnsanları ve İcatları Eskimeyen Teknolojileri Projesi’nin tanıtımını da bu önemli yıl kapsamında gerçekleştirdi.
2019 Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı kapsamında İTÜ Vakfı Dergisi tarafından yıl boyunca yapılan etkinlikleri de kapsayan “Bilim ve Teknoloji Tarihi” özel sayısı hazırlandı. İTÜ Vakfı Yayınları tarafından büyük matematikçi Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa’nın 1882 yılında İngilizce olarak yazdığı “Linear Algebra” kitabının da yeniden basımı gerçekleştirildi.
“Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri” Sergisi’nin Akademik Destekçisi İTÜ
Üniversitemizin desteklediği “Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri” Sergisi, 15 Şubat – 9 Ağustos tarihleri arasında UNIQ Expo’da ziyarete açıldı. İstanbul Cezeri Müzesi (İCM) girişiminin ilk faaliyeti olan sergi, Cezeri ve makineleri hakkında yapılan 15 yıllık titiz bir çalışmanın ürünü olarak bilim meraklıları ile “2019 Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı” kapsamında İTÜ akademik sponsorluğunda buluştu. Eserlerin çalışma prensiplerini anlaşılır bir biçimde ortaya koyan sergide; Cezeri'nin şifreli, dört sürgülü kapı kilidi, şifreli kasası, dünyaca ünlü filli su saati, anıt su saati, tarihin ilk insansı robotu olan ‘İçecek Sunan Çocuk Otomatı’ gibi birçok çalışmasının birebir örneklerini görmek mümkün oldu.
Prof. Dr. Atilla Bir ile İslam Bilim Tarihi Üzerine
Üniversitemizin değerli emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Atilla Bir’in “Son Osmanlı Bilim Alimi Takiyüddin el Rasid (1521-1585) ve Carl Friedrich Gauss’un (1777-1855) İlkokul Cezası” başlıklı konuşmasıyla “2019 Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı” kapsamında İTÜ’lülerle buluştu. Prof. Dr. Atilla Bir, İslam bilim tarihinin bilinmesi gerektiğini özellikle vurguladı. Türk kültüründen gelen insanların İslam bilim tarihine katkısı olduğunu ancak bunun yeterince bilinmediğini ve araştırılmadığını vurgulayan Bir, gerçek bilimin okutulmasında bilim tarihçilerine önemli görevler düştüğünü ifade etti.
Einstein’ın Görelilik Kuramının ve Modern Fiziğin Türkiye’ye Girişi
“2019 Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı” kapsamında yapılan bir diğer konuşma bilim tarihçisi Doç. Dr. Meltem Kocaman’ın “Einstein’ın Görelilik Kuramının ve Modern Fiziğin Türkiye’ye Girişi” konuşması oldu. Çok sayıda akademisyen ve öğrenci katılımıyla gerçekleşen etkinlikte Kocaman, Türkiye’de görelilik kuramını gündeme getiren İTÜ’lü Ord. Prof. Dr. Kerim Erim ve 1920’li yıllarda; Mehmet İzzet, Akil Muhtar Özden, Mehmed Refik gibi isimlerin farklı gazete ve dergilerde görelilik kuramına dair çıkan yazıları hakkında değerli bilgiler verdi.
Prof. Dr. William R. Shea’dan “Daha İyi Bir Dünya için Teknoloji” Konuşması
Üniversitemizin 2019-2020 Akademik Yılı açılış dersi de “2019 Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı”na ithafen gerçekleştirilen etkinliklerimiz arasında yerini aldı. Ünlü bilim insanı Prof. Dr. William R. Shea “Technology for a Better World (Daha İyi Bir Dünya İçin Teknoloji)” başlıklı sunumunda teknolojinin her alanda yararları, bilgisayarların gücü, robotlar, sanal dünya ve mühendislerin teknolojiye olan etkisi gibi konuların yanı sıra teknoloji bağımlılığı, bilgisayarların kendi aralarında iletişimi ile sosyal olgularda gerçekleşen değişim konularında bilgiler verdi.
İTÜ’de Eskimeyen Teknolojilere Yolculuk
İTÜ öncülüğünde başlatılan “İslam Bilim İnsanları ve İcatları Eskimeyen Teknolojileri Projesi’nin tanıtımı da “2019 Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı” kapsamında yapıldı. İTÜ’lü Akademisyen Dr. H. Ömer Tontuş’un çalışmalarıyla başlayan ve İTÜ Rektörü Prof. Dr. Mehmet Karaca, Prof. Dr. Mustafa Kaçar ve Prof. Dr. Ahmet Kala’nın eş yöneticiliğinde yürütülen proje; 4 Temmuz’da İTÜ Ayazağa Yerleşkemizde düzenlenen etkinlikle tanıtıldı. Eskimeyen Teknolojiler Tarihi Uygulama Kiti içerisinde Eskimeyen Teknolojiler Tarihi Kitabı, Uygulama Kiti Montaj Kılavuz Kitapçığı ve özel muhafaza kutusu içinde altı adet Ahşap Özel Tasarım Maket, bilim tarihindeki buluşlara ilgi duyan ortaokul ve lise öğrencilerine kurum ve kuruluşların sosyal sorumluluk projeleri kapsamında dağıtıldı.
İTÜ Vakfı Dergisi’nden “Bilim ve Teknoloji Tarihi” Özel Sayısı ve Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa’nın “Linear Algebra” Eserinin Basımı
Üniversitemiz Rektörlüğünün önerisiyle İTÜ Vakfı, “Bilim ve Teknoloji Tarihi” konulu 84. sayıyı ve eş zamanlı olarak; bilim tarihimizin gölgede kalmış kahramanlarından İTÜ’de Rektörlük de yapmış olan Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa’nın 1882 yılında fen literatürüne kazandırdığı ilk İngilizce eser “Linear Algebra” (Lineer Cebir) kitabının yeniden basımını gerçekleştirdi.
Bilim ve Teknoloji Tarihi konusunu farklı perspektiflerden sunan dergiye; İTÜ’lü akademisyenlerin yanı sıra diğer üniversitelerden ve yurt dışından pek çok akademisyen katkıda bulundu.
Prof. Dr. Fuat Sezgin, hayatını vakfettiği alanı ‘bütün insanlığın ortak bilimler tarihi’ olarak adlandırıyor. Yaptığı çalışmaların amacını, İslam kültür çevresinin yaratıcı bilginlerinin 900-1600 yılları arasında gösterdikleri başarıları ortaya koymak olduğunu belirten Sezgin, bu başarıların 16. yüzyılın ikinci yarısından bu yana Avrupa’daki yaratıcılığın zeminini oluşturduğunu vurguluyor. Sezgin, bu sonuçları ortaya koymak ve belgelemek için dünyanın dört bir yanındaki kütüphanelerde araştırmalar yapmış, 400 bin cilt yazma eser incelemiş ve 1400 cilt eserin basımını gerçekleştirmiştir.
Dergi ile eş zamanlı olarak yayınlanan ve fen alanında ilk İngilizce eser niteliği taşıyan Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa’nın “Linear Algebra” kitabı da “2019 Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı” kapsamında yeniden basıldı. 1882 yılında İstanbul’da Boyacıyan Matbaası’nda 69 sayfa ve İngilizce olarak yayımlanan Linear Algebra kitabı, matematiğin çok yeni ve güç bir alanında yazılan tamamen orijinal bir kaynak olarak gösteriliyor. Eser, 1892 yılında genişletilmiş 2. baskısı yine aynı matbaada 189 sayfa olarak tekrar basılmıştır. Prof. Dr. Kâzım Çeçen 1990 tarihinde yayımladığı ‘İstanbul Teknik Üniversitesi ve Kısa Tarihçesi’ adlı kitapta, Linear Algebra kitabının içeriği hakkında şu bilgileri veriyor: “Bu eser 1843 yılında Hamilton tarafından bulunan ve fizikteki uygulaması dolayısıyla büyük önem taşıyan Kuaternion’lar üzerinedir. Tevfik Paşa dört boyutlu cebirin üç boyutlu alt cebirinin bulunmamasından dolayı bu alandaki çalışmalarını sürdürmüş ve kompleks sayılar cebirini içine alan üç boyutlu cebiri inşa etmiştir. Oluşturduğu cebirin assosyatif olmadığı yani ikiden fazla vektörün çarpımının sıraya bağlı olduğu hususu ancak 1957 yılında ispatlanmıştır. Tevfik Paşa’nın yaptığı bütün işlemler tamamen doğrudur ve Osmanlı Devleti’nde son 400 yıl içerisinde fen alanında uluslararası değer taşıyan araştırmalar yapan tek ilim adamı olmuştur.” Osmanlı’da temel bilimlerle ilgili çalışmalar açısından büyük bir önem ve değer taşıyan bu kitabın, her iki baskısını da içeren bir tıpkıbasımı Kâzım Çeçen tarafından Hüseyin Tevfik Paşa ve Linear Algebra adıyla 1988'de İTÜ'de yapıldı. Tükenmiş olan bu kitap, İTÜ Rektörlüğü’nün bir projesi olarak “2019 Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı” kapsamında, İTÜ Vakfı tarafından yeniden yayımlandı.
Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı Törenle Kapandı
Prof. Dr. Fuat Sezgin Yılı Kapanış Töreni, Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan ve eşi Emine Erdoğan, İBTAV Mütevelli Heyeti Üyesi Bilal Erdoğan, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Mehmet Cahit Turhan, İstanbul Valisi Ali Yerlikaya, Kırklareli Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ersan Aslan, İBTAV Başkanı Mecit Çetinkaya, İTÜ Rektörü Prof. Dr. Mehmet Karaca, İTÜ Rektör Yardımcıları Prof. Dr. Mustafa Sait Yazgan ve Prof. Dr. Ali Fuat Aydın ile birçok üniversite rektörünün katılımıyla İstanbul Havalimanı'nda gerçekleştirildi.